Temyiz ve istinaf, hukuk sisteminde bir mahkemenin verdiği kararın yeniden incelenmesini sağlayan iki farklı başvuru yolu olup, her biri farklı bir seviyede ve belirli kurallara göre uygulanır. İşte bu iki terimin açıklamaları:
Temyiz Nedir?
Temyiz, Yargıtay tarafından yapılan incelemedir ve bir mahkemenin verdiği kararın hukuka uygunluğunu denetler. Temyiz, genellikle bir ilk derece mahkemesinin (örneğin, Asliye Hukuk Mahkemesi, Ceza Mahkemesi) kararına karşı başvurulan bir üst mahkeme başvuru yoludur. Temyiz aşamasında, kararın doğru olup olmadığı değil, hukuki yönlerinin doğru şekilde uygulanıp uygulanmadığı incelenir.
Temyiz başvurusunun temel özellikleri şunlardır:
- Başvurulan Mahkeme: Temyiz başvurusu, kararın verildiği yerel mahkemeden sonra, Yargıtay gibi bir yüksek mahkemeye yapılır.
- İncelenen Unsurlar: Temyizde mahkemenin uyguladığı hukukun yanlışlığı, usul hataları, kararın hukuka aykırılığı gibi durumlar incelenir. Delil durumu ya da yeniden yargılama gibi işlemler genellikle yapılmaz.
- Sonuç: Temyiz sonucu, Yargıtay kararını bozabilir (karar yanlış ise) ya da onaylayabilir. Eğer karar bozulursa, dosya genellikle tekrar yerel mahkemeye gönderilir.
İstinaf Nedir?
İstinaf, bölge adliye mahkemelerine başvurulabilen bir itiraz yoludur. İstinaf, temyizden önceki bir başvuru aşamasıdır ve ilk derece mahkemesinin verdiği kararın, bölge adliye mahkemesi tarafından bir kez daha incelenmesini sağlar.
İstinaf başvurusunun temel özellikleri şunlardır:
- Başvurulan Mahkeme: İstinaf başvurusu, kararın verildiği yerel mahkemeden sonra, bölge adliye mahkemesi tarafından yapılır. Bölge adliye mahkemesi, yerel mahkemenin kararını bir üst derece mahkeme olarak inceleyecektir.
- İncelenen Unsurlar: İstinafta, hem hukuki hem de gerçek durumu yeniden değerlendirme yapılabilir. Yani, ilk derece mahkemesinin verdiği karar hem hukuken hem de faktik olarak gözden geçirilir.
- Sonuç: İstinaf mahkemesi, kararın bozulmasına ya da onaylanmasına karar verebilir. Ayrıca, istinaf mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararını değiştirme yetkisine sahiptir. Eğer karar istinaf mahkemesi tarafından bozulursa, dava dosyası genellikle yerel mahkemeye geri gönderilir.
Temyiz ile İstinaf Arasındaki Farklar:
- Başvuru Aşamaları:
- Temyiz, daha yüksek bir mahkemeye (Yargıtay) yapılır.
- İstinaf, bölge adliye mahkemelerine yapılır.
- İnceleme Kapsamı:
- Temyiz, genellikle sadece hukuki hataları inceler, delil durumunu gözden geçirmez.
- İstinaf, hem hukuki hem de maddi hataları (kararın doğru olup olmadığı) inceleyebilir.
- Hukuki Sonuçları:
- Temyiz mahkemesi, kararı bozabilir veya onaylayabilir.
- İstinaf mahkemesi, kararı değiştirebilir, bozulabilir veya onaylayabilir.
Özet:
- İstinaf: Yerel mahkemenin kararına karşı yapılan başvuru olup, bölge adliye mahkemesi tarafından değerlendirilir ve kararın hem hukuki hem de maddi yönleri gözden geçirilir.
- Temyiz: Yargıtay’a yapılan başvuru olup, sadece hukuki hataların incelendiği, daha sınırlı bir denetim yoludur.
Her iki başvuru yolu da mahkeme kararlarının adil bir şekilde verilmesi için kritik rol oynar.